Η χοληστερόλη είναι παράδειγμα φυσικής ένωσης, που είναι απαραίτητος μεταβολίτης, αλλά δεν είναι θρεπτικό συστατικό. Ως μεταβολίτης, η χοληστερόλη αποτελεί ουσιώδες μέσο με το οποίο ρυθμίζεται η ρευστότητα των βιολογικών μεμβρανών. Αποτελεί τη μητρική ένωση των στεροειδών ορμονών, με τις ποικίλες και σπουδαίες φυσιολογικές δράσεις, αλλά και των χολικών οξέων που συμμετέχουν στην πέψη και απορρόφηση των λιπών. Δεν χαρακτηρίζεται απαραίτητο θρεπτικό συστατικό, επειδή ο οργανισμός μπορεί να συνθέσει την ποσότητα που χρειάζεται, όταν δεν υπάρχει στο διαιτολόγιο ικανοποιητική ποσότητα.
Η κακή της φήμη προέρχεται από το γεγονός ότι οι πλάκες σχηματίζονται στην εσωτερική πλευρά των αγγείων κατά την αθηροσκλήρωση κι έτσι, η χοληστερόλη με τους εστέρες της βρέθηκε να αποτελεί ένα από τα πολλά συστατικά τους. Αυτή η χοληστερόλη προέρχεται από τις λιποπρωτεϊνες του αίματος και ιδιαίτερα από τις LDL. Η συγκέντρωση της χοληστερόλης στο αίμα για ένα πληθυσμό κυμαίνεται σε ευρεία όρια. Εξαιρετικά αυξημένες τιμές χοληστερόλης είναι ένδειξη μεταβολικής ανωμαλίας, μερικές φορές γενετικής, που μπορεί να οφείλεται είτε στη μειωμένη απομάκρυνση λιποπρωτεϊνών, είτε στην αυξημένη σύνθεση χοληστερόλης, είτε στο συνδυασμό και των δύο αυτών παραγόντων. Αυτό δε σημαίνει ότι η υψηλή συγκέντρωση της χοληστερόλης είναι η αιτία της ανωμαλίας. Επομένως, η μείωση της χοληστερόλης του αίματος με ρύθμιση της διατροφής, αν επιτευχθεί, δε σημαίνει ότι αυτό επηρεάζει θετικά και την αιτία που προκάλεσε την αυξημένη συγκέντρωση της στο αίμα.
Ως προς τη συμμετοχή της διατροφής στην ολική χοληστερόλη του ανθρωπίνου σώματος υπάρχουν οι ακόλουθες πληροφορίες. Ένας ενήλικας περιέχει περισσότερα από 100gr χοληστερόλης. Οι περισσότεροι ιστοί είναι σε θέση να συνθέτουν χοληστερόλη, με διαφορετικό, ωστόσο, ρυθμό ο καθένας, αλλά ο ρυθμός αυτός επηρεάζεται δραστικά από την παρουσία της διαιτητικής χοληστερόλης. Υπάρχει συνεχής ανταλλαγή χοληστερόλης μεταξύ των ιστών και του αίματος. Η μέση ημιπερίοδος ζωής της χοληστερόλης των ιστών είναι της τάξης των ωρών. Υπολογίζεται ότι η ημερήσια σύνθεση αποδίδει περίπου 0,5-1gr ενώ 0,25-0,75gr περιέχονται σε ένα μέσο ημερήσιο διαιτολόγιο, από το οποίο μόνο το 50% απορροφάται. Αυτό σημαίνει ότι ο ενήλικας για την ικανοποίηση των αναγκών του συνθέτει 2-4 φορές περισσότερη χοληστερόλη από την ποσότητα που προσλαμβάνει με το διαιτολόγιο.
Ένας τρόπος μείωσης της χοληστερόλης του αίματος είναι η μειωμένη πρόσληψη. Ο τρόπος αυτός έχει περιορισμένες δυνατότητες, αφού ούτως ή άλλως η απορρόφηση είναι μερική. Πιο αποτελεσματική διαιτητική επίδραση ασκεί η αναλογία των πολυακόρεστων προς τα κορεσμένα λιπαρά οξέα. Τα κορεσμένα λιπαρά οξέα έχουν διπλάσια δυνατότητα αύξησης της χοληστερόλης από τη δυνατότητα που έχουν τα πολυακόρεστα να την μειώνουν. Η αναλογία πολυακορέστων προς κορεσμένα ίση με 0,5 σταθεροποιεί τη χοληστερόλη του αίματος, ενώ μεγαλύτερη έχει την τάση να τη μειώσει. Πάντως, η χοληστερόλη του αίματος φαίνεται να επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες όπως π.χ. το κάπνισμα, το άγχος, η γυμναστική, γι’ αυτό και είναι δύσκολο να προσδιοριστούν με ακρίβεια. Η άποψη, επίσης, ότι η βλάβη στα αγγεία δεν προκαλείται από τη χοληστερόλη, αλλά από οξειδωμένα προϊόντα της, ρίχνει το βάρος περισσότερο στην προστασία με αντιοξειδωτικούς παράγοντες.
Οι τροφές που περιέχουν καλής ποιότητας λίπη π.χ μονοακόρεστα (ελαιόλαδο) ή πολυακόρεστα(ψάρια, ξηροί καρποί) ή φυτικές ίνες (διαλυτές και αδιάλυτες) είναι οι τροφές που συμβάλουν στην μείωση της.
Συγκεκριμένα
1. Φρούτα και λαχανικά, λόγω των φυτικών ινών που περιέχουν.
2. Δημητριακά ολικής άλεσης, λόγω των φυτικών ινών που περιέχουν.
3. Ολικής αλέσεως προϊόντα, (ψωμί, φρυγανιές, ρύζι, ζυμαρικά κλπ.), επίσης λόγω των φυτικών ινών που περιέχουν.
4. Λιπαρά ψάρια (σολομός, τόνος, σαρδέλα,), λόγω της παρουσίας των ω-3 λιπαρών οξέων που βρέθηκε ότι μειώνουν τη χοληστερίνη.
5. Θαλασσινά τα όποια είναι παρεξηγημένη τροφή, γιατί όλοι θεωρούν ότι ανεβάζουν τη χοληστερίνη, ενώ το πιο σημαντικά διότι έχουν αντιφλεγμονώδη δράση.
6. Ελαιόλαδο (πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων και κυρίως του ελαϊκού οξέος) το οποίο βρέθηκε συγκρινόμενο με τα κορεσμένα λιπαρά οξέα, μειώνει την ολική και την κακή χοληστερίνη, ενώ δεν επηρεάζει σημαντικά την καλή χοληστερίνη
7. Αλκοόλ και κρασί ( η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ και ιδιαίτερα του κόκκινου που περιέχει αντιοξειδωτικές ουσίες βοηθούν στην αύξηση της HDL).
8. Οι φυτοστερόλες που βρίσκονται , αποκλειστικά σε φυτικά τρόφιμα όπως σουσάμι, ηλιόσποροι, φιστίκια, σόγια, αρακάς, πίτουρο και αντίστοιχα λάδια, αλλά και κατάλληλα εμπλουτισμένες μαργαρίνες.
9. Όσπρια όπως φακές, φασόλια, ρεβίθια, λόγω των φυτικών ινών που περιέχουν.
10.Άπαχα γαλακτοκομικά και κρέατα (χοιρινό και μοσχαρίσιο), κοτόπουλο, ψάρι χωρίς πέτσα..
Κωνσταντίνος Αλ. Πετρόπουλος
Διαιτολόγος - Διατροφολόγος
Σχόλια